In Kazachstan is tanken een evenement. Zoals ik in mijn vorige verhaal schreef, schud je zomaar tien handen voordat je überhaupt een pomp bereikt. Iedereen wil weten wie je bent, waar je heen gaat en waar je vandaan komt. Voor het gemak wordt dat meestal Duitsland, Nederland staat geloof ik niet erg op de kaart in Centraal Azië.  

Het meest bijzondere vindt men niet dat ik naar de andere kant van de wereld rijd, maar dat ik dat in m’n eentje doe. Op die manier ben ik ook te weten gekomen dat het wuifgebaar van “je bent helemaal gek” kennelijk een universeel iets is.

Waar ik wel helemaal gestoord van werd is het constante voordringen, wat altijd en overal gebeurt. Je kunt er op rekenen dat men zich er ruw voorduwt wanneer jij netjes staat te wachten. Op die momenten voel ik de diepe behoefte een flink tik uit te delen, maar doe ik het af met een boze blik. Deze blik ontmoet dan echter een gezicht van oprechte onschuld. Een rij, of wachten op je beurt, bestaat hier simpelweg niet. Iedereen duwt, en iedereen is dat gewend. Toch kan ik er persoonlijk niks anders van maken dan dat ik deze free-for-all en het daarbijkomstige gebrek aan persoonlijke ruimte gruwelijk irritant vind.

Mogelijk niet geheel ongerelateerd werd ik na een week in Kazachstan ongelofelijk ziek. Het begon met een onschuldige keelpijntje maar escaleerde binnen een paar dagen naar een griep zoals ik die nog nooit heb beleefd. Zware koorts, de constante sensatie van het verdrinken in mijn eigen longen en mentaal was ik helemaal van de wereld. Ik wist niet meer waar boven of onder was en had ’s nachts, als ik al sliep, de meest vreselijke koortsdromen.

Op dit punt was ik ongeveer halverwege mijn 3000 km durende doorkruising van de steppe, en dat is niet de beste plek om ziek te zijn. Ik had veelal de keuze om ofwel in een vunzig motel zonder airco ofwel buiten in de steppe, zonder schaduw en vol stofwolken, te verblijven. Na een paar dagen afwisselen tussen deze twee opties zag ik dat er een meertje aankwam. Op de kaart werd aangegeven dat hier zowaar een resort te vinden zou zijn en ik zag een beeld voor me van zorgeloos uitzieken in een comfortabele stoel op de patio van een huisje aan het water.

Ik had mezelf flink in de maling genomen. Na een paar kilometer aan zandweggetjes kwam ik aan in een soort verlaten containerdorpje. Het was erg surreëel allemaal: het terrein werd gerund door kinderen en de barretjes en restaurantjes waren allemaal dichtgetimmerd. De kinderen begeleidden me naar een “kamer”, een raamloos hok zonder bed of matras. Niet bepaald het resort dat ik voor ogen had, maar ik had de energie niet om ergens anders heen te gaan en besloot m’n verlies te nemen.

Ik bleek niet de enige te zijn die d’r ingetrapt was. Het meertje te midden van de steppe had ook een aanzuigende werking gehad op een groep Franse jongens die meededen met de Mongol Rally. Met maar liefst 10 kleine Peugeot 207s waagden zij het eraan om van Parijs naar Mongolië te rijden. Dat hebben ze geweten: in Duitsland had de eerste auto al een nieuw motorblok nodig. Fantastisch. Erg gezellige gasten ook, we hebben samen gegeten waarna zij weer vertrokken omdat ze toch liever in de steppe in de auto wilden slapen dan hier in deze verlaten dystopie.

Niet lang daarna werd duidelijk waarom het dorpje verlaten was. De zon was nog niet onder toen uit het meer hele wolken aan muggen, zandvliegen en andere zwevende klootzakjes opstegen. Ik heb nog nooit van mijn leven zoiets meegemaakt. De lucht werd zwart en de herrie was, ik overdrijf niet, oorverdovend. Overal op je lichaam voelde je beestjes over je heen kruipen en deze proberen weg te wuiven of dood te slaan stond gelijk aan een Sisyphos-achtige opdracht.

Ik vluchtte m’n hok in en probeerde nog wat te knutselen met mijn klamboe, maar het was kansloos. De vijand was al binnengedrongen. Ik probeerde me van top tot teen in te pakken om van de constante overstimulatie af te zijn, maar in de hitte was dat net zo goed dramatisch. Het was hoe dan ook verliezen en die nacht heb ik geen seconde geslapen. Een dieptepuntje van de reis waarbij ik niets liever wilde dan gewoon thuis zijn.

Het waren taaie dagen tot ik aankwam in Aral, een klein dorpje waar een guesthouse met een redelijk comfortabele privékamer, inclusief airco, beschikbaar was. Een godsgeschenk en hier ben ik uiteindelijk bijna vijf dagen gebleven om uit te rusten.

Het merendeel van de tijd lag ik weggestopt in de koelte van de airco te wachten tot de dag voorbij zou zijn. Af en toe heb ik in de namiddag nog een rondje door het dorp gewaagd. Het had een licht Wilde Westen gehalte, zo midden in de woestijn met vee in de straten en als enig bewijs van verbondenheid met de buitenwereld een trein die dwars door de hoofdstraat rijdt.

Daar als westerling rondlopen komt echter met consequenties. Er wordt steevast naar je getoeterd, gezwaaid en men komt praatjes maken of wil even op de foto. Allemaal hartstikke leuk, maar als je ondertussen doodziek bent is het energetisch bijna niet op te brengen. Toch wil je niet die chagrijnige Europeaan zijn en maak je maar zin, maar het resultaat is dat ik veelal vermoeider terugkwam van mijn wandeling dan dat ik vertrok. Nadien heb ik besloten nooit of te nimmer beroemd te willen worden.

Pas op de laatste dag kon ik aandacht besteden aan de reden dat ik hier was. Het dorpje Aral ligt namelijk aan de voet van wat eens het Aralmeer is geweest. Mocht je hier onbekend mee zijn, dit was ooit een binnenlandse zee, de derde grootste ter wereld, tot er in de jaren 60 besloten werd om vrijwel alle aanvoerende rivieren af te dammen en het water te gebruiken ter irrigatie van katoenvelden. Het resultaat is één van de grootste milieurampen allertijden. Ruim 90% van de zee is verdwenen, waarmee vele diersoorten zijn uitgestorven en het resterende water bijna geen leven meer bevat.

De vele vissersdorpjes in de regio, Aral incluus, liggen allang niet meer aan het water en zijn hun bron van werkgelegenheid kwijtgeraakt. De gemeenschappen zijn ingestort en behoren nu tot de armste in de regio. Daarnaast zijn er tijdens de katoenproductie ongelofelijke hoeveelheden pesticiden, kunstmest en andere chemicaliën het meer ingespoeld. Doordat de boel ondertussen bijna volledig is drooggevallen verstuift deze vervuiling allemaal met de wind en is de lucht in de gehele regio zwaar giftig. Kanker, oogproblemen en longziekten komen extreem veel voor, met name onder kinderen. Maar hé, de katoenindustrie heeft een paar decennia wel even lekker kunnen verdienen, en dat is uiteindelijk waar het allemaal om gaat, toch?

Het volgende verhaal wordt positiever, beloofd.